Samenenwonen in Duitsland

Ongehuwd samenwonen is net zo gebruikelijk als in Nederland. Alleen de overheid denkt er soms nèt even anders over.

Maatschappelijke acceptatie

Samenwonen zonder boterbriefje, ook van personen van hetzelfde geslacht, is in Duitsland, tot in de kleinste boeren dorpjes volkomen geaccepteerd; uitzonderingen daargelaten.

De vertaling daarvan in administratieve en bestuursrechtelijke zin, loopt echter nog achter bij Nederland. In een uitspraak van de Duitse Hoge Raad (Bundesverfassungsgericht) van juli 2002, wordt verklaard dat het homo-huwelijk cq de Duitse variant van het geregistreerd partnerschap, niet tegen de grondwet is. Inmiddels kunnen partners van hetzelfde geslacht een geregistreerd partnerschap aangaan.

Geregisteerd partnerschap

Tussen partners van verschillend geslacht kan geen geregistreerd partnerschap afgesloten worden. Partnerschappen die al in Nederland waren afgesloten worden niet erkend. Men staat dan voor de keuze om in Duitsland zonder boterbriefje verder te leven of de Nederlandse partnerschap te laten omzetten naar een huwelijk.

Belastingen

In Nederland kunnen samenwoners al redelijk snel als fiscale partners worden behandeld; in Duitsland niet. U wordt beiden als vrijgezel behandeld. Er valt dus niet te kiezen voor Zusammenveranlagung (zie hoofdstuk “Duitse belastingen”); hetgeen met name nadelig is voor diegenen met een groot verschil tussen de hoogte van de inkomens van de ene en van de andere partner.

Ook voor de vrijstelling van Kapitalvermögeneinkommen geldt voor ieder afzonderlijk. De “onverbruikte” vrijstelling van de partner met weinig vermogen kan dus niet worden overgeheveld naar de partner met een flink vermogen.

Als (één van) u werkt in Nederland, kunnen beide partners ervoor kiezen om als Nederlands belastingplichtige te worden behandeld; o.a. heeft dat tot gevolg dat beiden in aanmerking komen voor heffingskorting (dus net als gehuwden).

De vrijstellingen in de successiesfeer (schenkingen en erfenissen) zijn beduidend lager. Let wel: ondanks dat er in uw samenlevingscontract wellicht regelingen zijn opgenomen dat u van elkaar erft, en dat het contract onder Nederlands recht is opgemaakt; voor de fiscus maakt dat niet uit: u woont in Duitsland en betaalt dan ook hier uw successierechten. Voor de rijkeren onder ons betekent dit dat zij hun contract nog eens moeten nakijken op fiscale optimalisatie.

Onderhoudsplicht, samenlevingscontract

Onder Duits recht bent u alleen jegens elkaar onderhoudsplichtig als u dat uitdrukkelijk in uw samenlevingscontract bent overeengekomen. Een verder niet gedocumenteerde samenleving (dus geen contract, geen geregistreerde partners): kan ertoe leiden dat de afhankelijke partner bij het einde van de samenwoning, zonder inkomen komt te zitten. Hoe het Sozialamt zal reageren op een bijstandsaanvraag hangt ervan af hoelang u al gevestigd bent (Aufenthaltserlaubnis?) en van het locale beleid.
Hoe het precies zit met een volgens Nederlands recht bestaande aanspraak (bv in NL geregistreerde partners), weten wij eerlijk gezegd niet. Wij vermoeden dat de aanspraak voor een Nederlandse rechter kan worden geëffectueerd. Of dit ook via een Duitse rechtbank kan, is ons onbekend.
Ook in Dld kent men samenlevingscontracten (Nichtehelichelebensgemeinschaftsvertrag); het ontbreken daarvan biedt dezelfde voor- en nadelen als in NL

Gezamenlijke kinderen

Door bij de notaris een zogenaamde “gemeinsame Sorgeerklärung” te laten bekrachtigen (beide partners) krijgen beide partners het “Sorgerecht”, zeg maar het “opvoedrecht” (niet te verwarren met adoptie of erkenning). Bij een beëindiging van de relatie bepaalt de rechter dan wie, en in welke mate, de opvoeding op zich neemt. Dit recht kan dus niet zonder medewerking van de moeder gevestigd worden.
Het eerste kind kan de geslachtsnaam van de moeder of de vader krijgen. Volgende kinderen krijgen diezelfde naam. Bron: klipp-und-klar

Sociale verzekeringen

Nadelig is dat bij bv werkloosheid van de in Duitsland werkende partner, soms wèl het inkomen en vermogen van de partner meetelt voor de bepaling van de hoogte van de uitkering.

Als de ene partner verzekerd is via Krankenkasse en/of Rentenkasse, is de andere dat nog niet. De andere partner moet dus zelfstandig in zijn sociale verzekering voorzien (baan hebben in NL of Dld, vrijwillig verzekeren).

Een samenwonend stel waarvan de één werkt in Nederland en de ander "alleen" de huishouding doet, moet daarom ook maatregelen treffen zodat de huisvrouw of -man verzekerd is voor ziektekosten en oudedagsvoorziening.

Verzekeringen

Risicoverzekeringen zoals inboedel-, WA-, en rechtshulpverzekeringen zijn ook voor niet-getrouwden verkrijgbaar. Ook bij opstalverzekeringen zou het geen probleem moeten zijn.

Levensverzekeringen op elkaars naam kunt u ook zonder problemen afsluiten, alleen moet u even uitkijken: Voorzichtheidshalve lijkt aan te bevelen dat de begunstigde de premies voor de verzekering op het leven van de partner uit eigen middelen betaalt. Hierdoor vermijdt u dat de fiscus bij onverhoopte uitbetaling van de verzekerde som dit beschouwt als een erfenis. Mocht dit problemen opleveren, bespreek dit dan met uw verzekeringsagent (en ons).